Samobójstwo

 

Samobójstwo – sposobem rozwiązywania kryzysów rozwojowych i sytuacyjnych przez młodzież?

Motywem opracowania niniejszego artykułu jest niepokojąco wzrastający procent młodzieży szukającej pomocy psychologicznej z powodu braku lub niewystarczających umiejętności radzenia sobie z przeżywaniem kryzysu wieku dorastania. Fakt ten może w konsekwencji skłaniać młodych ludzi do zachowań autodestrukcyjnych i samobójczych – jako „sposobów rozwiązywania swoich problemów”.

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Stowarzyszenia Zapobiegania Samobójstwom wynika, iż każdego dnia co najmniej 1 000 osób odbiera sobie życie, a 10 000 osób usiłuje popełnić samobójstwo .

Naukowcy zajmujący się tą problematyką podkreślają również związek między wzrastającą liczbą samobójstw a niekorzystną sytuacją społeczno- ekonomiczną danego kraju. Oprócz niekorzystnej sytuacji ekonomicznej naszego kraju, nie bez znaczenia są inne czynniki, takie jak: deprecjacja uniwersalnych pojęć i wartości, brak autorytetów, ubożenie społeczeństwa, bezrobocie, zawężenie perspektyw życiowych dla ludzi słabiej wykształconych, niekreatywnych, zmiany w strukturze polskich rodzin, które cechuje koncentracja na zdobywaniu dóbr materialnych, kosztem czasu spędzanego z dziećmi, oraz nieobecność fizyczna i psychiczna ojców (z różnych powodów), a może również kryzys polskiej szkoły.

Analiza trendów i dynamiki samobójstw w latach 1951-1998 pokazuje wyraźne nasilenie zjawiska w trzech aspektach:

  1. Wzrost ilościowy samobójstw w całej populacji.
  2. Szybszy wzrost liczby samobójstw wśród mieszkańców wsi.
  3. Zmiany w strukturze demograficznej polegające na zwiększonym udziale samobójstw wśród młodzieży.

Biorąc pod uwagę kumulowanie się niekorzystnych uwarunkowań, ekonomicznych, rozwojowych, moralnych, psychologicznych i innych, niezmiernie ważne jest uwrażliwienie rodziców i osób pracujących z młodzieżą, aby potrafili oni w porę rozpoznać niepokojące symptomy kryzysu w rozwoju młodych ludzi oraz udzielić im niezbędnej pomocy.

Jak rozpoznać symptomy kryzysu

Grupy ryzyka

Byłoby oczywiście przesadą twierdzić, że każda osoba przeżywająca kryzys należy do grupy podwyższonego ryzyka – tzn. rozwiązującej problemy przy pomocy zachowań autodestrukcyjnych (uzależnienia, anoreksja, autoagresja) i samobójczych (suicydalnych). Należy podkreślić, że sytuacja kryzysowa może być szansą na pełniejszy rozwój osoby jej doświadczającej.

Jak więc odróżnić sytuację kryzysową, która niesie szansę rozwoju od tej destrukcyjnej?

Oto ważne kryteria:

  • jeśli osoba przeżywa długotrwały konflikt ( w reakcjach rodzinnych, rówieśniczych lub konflikt wewnętrzny np. życie w niezgodzie z własnym systemem wartości, oczekiwaniami)
  • jeśli obserwuje się narastanie uczucia zwątpienia, bezradności w związku ze zmianą własnej sytuacji na lepszą, pozytywne rozwiązywanie konfliktu, jeżeli osoba często napotyka na niepowodzenie w poradzeniu sobie z trudną sytuacją
  • jeśli osoba wycofuje się, wyobcowuje się z życia – nastąpiło wyraźne rozluźnienie związków społecznych, jeśli osoba ta jest samotna lub posiada subiektywne poczucie osamotnienia – pozbawiona jest wsparcia
  • jeśli osobę cechuje niska tolerancja na sytuacje trudne
  • jeśli osoba jest nieodporna psychicznie (np. ze względu na niedojrzałą osobowość, utratę systemu wartości, bądź jego brak)
  • jeśli osobę cechuje brak optymizmu, jest smutna, apatyczna, bądź depresyjna (może to być początek poważniejszej choroby )
  • jeśli osoba jest zbytnio obciążona psychicznie, fizycznie
  • jeśli osoba doświadczyła dezaprobaty otoczenia (klasy, grupy),odrzucenia emocjonalnego
  • jeśli osoba posiada nieprawidłowe relacje z rówieśnikami, nauczycielami, rodzicami
  • jeśli osoba utraciła ugruntowaną pozycję w środowisku
  • jeśli osoba jest uzależniona
  • jeśli osoba utraciła kogoś bliskiego.

Co powinno zaniepokoić osoby dorosłe ?

  • każda zmiana w zachowaniu i charakterze młodej osoby (jeśli ktoś do tej pory był raczej zamknięty obecnie jest ekstrawertywny)
  • zaniedbanie w wyglądzie zewnętrznym, szkole, życiu towarzyskim, zanik dotychczasowych pasji
  • nagłe zainteresowanie tematyką śmierci
  • rozdawanie swoich rzeczy, nawet cennych, oddawanie kotów, psów – zainteresowanie sprawami spadkowymi
  • samookaleczenia lub takie próby
  • wcześniejsze próby samobójcze i grożenie samobójstwem
  • uwagi: „nie będziecie się już dłużej martwić”, „może wreszcie odnajdę spokój”<
  • mówienie o samobójstwie lub śmierci – statystyki dowodzą, że co drugi samobójca wspominał o tym w rozmowach z innymi.

Formy samobójstw

Samobójstwo jest syndromem, za którym kryją się problemy zawsze aktualne: poczucie własnej wartości, wiara, sens i cel istnienia, umiejętność radzenia z trudnościami i rozczarowaniami

Samobójstwo to nie zawsze krzyk „ja nie chcę żyć”. Najpierw jest „ja nie chcę tak żyć”. Samobójstwo to wołanie o ratunek, sygnał, że z człowiekiem dzieje się coś niedobrego.

„Samobójstwo nie jest kwestią wyboru, następuje gdy cierpienie przekracza siły do walki z nim”. Można wyróżnić kilka rodzajów samobójstw:

  • altruistyczne – odebranie sobie życia dla społeczeństwa, w obronie przekonań i wartości,
  • egoistyczne – pojawia się w sytuacjach skłócenia ze społecznością,
  • demonstratywne – bez pragnienia śmierci to jest demonstrowanie własnych uczuć, bezradności, forma ukarania siebie i innych.

Samobójstwo sporadycznie jest jednorazowym – impulsywnym aktem, najczęściej jest to złożony proces przebiegający według schematu.

Schemat samobójstwa

 

Dlatego, że jest to proces trwający w czasie, nie jednorazowy akt rozpaczy, możliwa jest pomoc, tym bardziej, że osoby znajdujące się w kryzysie są otwarte i szukają pomocy.

Zakończenie

Jak można pomóc osobom z myślami samobójczymi:

  • ofiaruj osobie w kryzysie swój czas, przede wszystkim staraj się ją wysłuchać, zapewnij ją o swoim emocjonalnym wsparciu
  • staraj się zrozumieć osobę w sytuacji kryzysowej, traktuj ją poważnie, podążaj jej kierunkiem rozumowania
  • oceń natężenie (siłę i zakres) emocji, poznaj zamiary tej osoby
  • przebywaj z tą osobą tak długo, jak to konieczne
  • znajdź system oparcia, osób najbliższych (rówieśników, rodziny, pedagogów), zapewnij tej osobie fachową pomoc.

Opracowanie:

Anna Sibiga

 

Bibliografia

  1. T.M.Anthony: Dlaczego. Warszawa 1994.
  2. Cosmopolitan 11/1998r.
  3. B.Hałtys: Samobójstwo przypadek czy konieczność. Warszawa 1983.
  4. M.Orwid. K.Pietruszewski: Psychiatria dzieci młodzieży. Kraków 1993.
  5. M.Pecyna: Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Warszawa 1999.